Ból przewlekły

Ból przelekły może być objawem wielu różnych schorzeń, takich jak:

• Udar mózgu – ten rodzaj bólu przewlekłego nazywany jest również CPSP lub ośrodkowym bólem poudarowym
• Niewydolność serca
• Dusznica bolesna
• Długi covid

Czym jest ból przewlekły?

Wszyscy czasem doświadczamy bólu. Zazwyczaj dzieje się tak, ponieważ doznaliśmy jakiegoś urazu – np. poprzez uderzenie, skaleczenie lub infekcję.

Jednak niektórzy doświadczają bólu przewlekłego, czyli bólu, który trwa przez długi czas i nie musi mieć oczywistego podłoża fizycznego. „Przewlekły” oznacza po prostu „trwający przez długi czas”.

Ból przewlekły może objawiać się jako:

• Piekące, kłujące lub ostre bóle w dowolnym miejscu ciała
• Swędzenie lub łaskotanie
• Bóle w stawach lub w innych miejscach
• Uczucie pieczenia lub ciepła
• Uczucie nerwowego napięcia lub drobne, nieprzyjemne drgania ciała
• Mrowienie
• Bolesne odrętwienie

Ból przewlekły może być wynikiem różnego rodzaju chorób i zaburzeń albo urazu fizycznego, który nie został w pełni wyleczony. Może być stały albo pojawiać się i znikać. Mogą, ale nie muszą, wywoływać go warunki w otoczeniu.

Ból przewlekły bywa dużym wyzwaniem fizycznym i emocjonalnym. Może wpływać na Twój nastrój. Może też utrudniać sen lub koncentrację, co niekiedy prowadzi do znużenia.

Istnieje jednak wiele sposobów kontrolowania bólu.

Zrozumienie bólu

Ból jest czymś naturalnym. W ten sposób nasze ciało informuje nas, kiedy coś jest nie tak. Jednak, jak każdy proces w organizmie, sposób doświadczania przez nas bólu jest skomplikowaną kwestią i może zostać zakłócony. Twoje ciało może również informować Cię o tym, że coś jest nie tak, jeszcze długo po tym, jak się zorientujesz!

Przetwarzanie bólu zachodzi w trzech głównych krokach.

1. Bodziec
   Jest to czynnik, który powoduje ból – uraz, infekcja lub inny podobny. Na całym ciele mamy rozmieszczone zakończenia nerwowe, które są wyspecjalizowane w odbieraniu takich zjawisk jak ciepło, zimno, nacisk czy rozciąganie. Każde z nich może zostać uruchomione, aby dać znać organizmowi, że coś jest nie tak.
2. Transmisja
   Twoje nerwy przenoszą informacje z zakończeń nerwowych z powrotem do mózgu, zwykle przez kręgosłup. Jest to proces bardzo szybki, ale nie natychmiastowy.
3. Przetwarzanie
   Nie ma jednej, pojedynczej części mózgu, która przetwarza ból. Różne rodzaje bólu i ból z różnych części ciała są przetwarzane w całym mózgu i górnej części rdzenia kręgowego. Z tych miejsc wyruszają sygnały uświadamiające nam ból, a także wywoływane są reakcje na niego (jak np. odsuwanie się od gorącego piekarnika).

Jeśli którykolwiek z tych trzech kroków jest zakłócony, może odpowiadać za ból przewlekły. Możesz na przykład doświadczać bodźca, który jest nieustannie aktywowany, jak stały obrzęk lub uraz, który się nie goi, albo uszkodzenie nerwów przenoszących ból, co może powodować ich zbyt łatwą lub zbyt częstą aktywację. Możesz mieć również uszkodzenie mózgu lub rdzenia kręgowego, które wpływa na zdolność przetwarzania bólu.

Jako osoba cierpiąca na ból przewlekły musisz jednak pamiętać, że Twoje ciało może nadal potrzebować sposobu ostrzegania Cię o negatywnych zjawiskach. Postaraj się uświadomić sobie, jak zazwyczaj odczuwasz ból, co umożliwi Ci zauważenie, jeśli nagle się on zmieni.

Rodzaje bólu przewlekłego

Istnieją cztery główne rodzaje bólu przewlekłego.

1. Niewyleczony uraz
   Czasami uraz, który powoduje ból, nie goi się prawidłowo lub w ogóle nie ma szansy na jego pełne wyleczenie. Jeśli cierpisz na przykład na chorobę układu oddechowego, możesz doświadczać bólu przewlekłego w klatce piersiowej lub gardle, ponieważ uszkodzenia w tych obszarach nie miały szansy się zagoić.
2. Hiperalgezja
   Jest to rodzaj bólu przewlekłego, przy którym małe urazy (jak małe rozcięcie lub uderzenie) bolą bardziej niż zwykle.
3. Allodynia
   Jest to rodzaj bólu przewlekłego, przy którym bodźce fizyczne, które nie powinny boleć (jak lekkie dotknięcie, ciepło lub zimno) powodują ból lub dyskomfort. To zjawisko bywa też czasem określane jako nadwrażliwość.
4. Ból idiopatyczny
   Jest to ból, który nie ma wyraźnej przyczyny fizycznej. Jest często spowodowany uszkodzeniem układu nerwowego lub części mózgu przetwarzającej ból.

Możesz doświadczyć któregoś rodzaju lub wszystkich tych rodzajów bólu w tym samym czasie.

Jak leczy się ból przewlekły?

Ból przewlekły jest objawem, a nie chorobą, a jedynym sposobem jego wyleczenia jest skuteczne leczenie problemu, który go wywołuje. Istnieje jednak wiele metod, które mogą go szybko uśmierzyć w perspektywie krótkoterminowej i z których można korzystać, gdy ból staje się szczególnie dotkliwy.

Leki

Do kontrolowania bólu można stosować leki bez recepty, takie jak ibuprofen, aspiryna czy paracetamol. Należy uważnie przeczytać ulotkę leku i upewnić się, że nie przyjmujemy go więcej, niż zalecane. Jeśli to możliwe, przed rozpoczęciem regularnego zażywania środków przeciwbólowych należy porozmawiać z pracownikiem opieki zdrowotnej.

W przypadku bardzo silnego bólu lekarz może zaproponować leki na receptę, takie jak opioidy. Mogą one uśmierzyć nawet silny ból przewlekły, mają jednak szereg skutków ubocznych i często są bardzo uzależniające. Przed rozpoczęciem przyjmowania tych leków przeciwbólowych należy przeprowadzić szczerą i otwartą rozmowę z pracownikiem opieki zdrowotnej na temat możliwych skutków ubocznych i opcji dostępnych dla danego pacjenta.

W przypadku niektórych osób pochodne konopi, takie jak olej konopny lub cannabidiol (CBD), są skuteczne w walce z bólem przewlekłym.

Jeśli Twój ból jest efektem problemów z nerwami w skórze, możesz otrzymać od lekarza plastry lub żel z kapsaicyną. Środek ten wywołuje wzmożoną stymulację nerwów, tymczasowo zmniejszając ból w danym miejscu. Kapsaicynę należy stosować wyłącznie za radą pracownika opieki zdrowotnej, ponieważ może być szkodliwa dla skóry.

TENS

TENS (przezskórna elektryczna stymulacja nerwów) to technika, która może pomóc w przypadkach bólu powodowanego przez układ nerwowy. Do skóry przymocowuje się małe elektrody, przez które następnie przepuszcza się prąd elektryczny o niskim napięciu. Dzięki temu stymulowane są nerwy znajdujące się pod skórą. U wielu osób prowadzi to do rozluźnienia mięśni i uśmierzenia bólu.

Zmiany trybu życia

U wielu osób ból przewlekły pogarsza się pod wpływem konkretnych pokarmów. Zastanów się, czy ból nasila się też w Twoim przypadku po zjedzeniu pewnych rzeczy – powszechne „wyzwalacze bólu” to pomidory, czerwone mięso i czerwone wino – i spróbuj w miarę możliwości wyeliminować je ze swojej diety. Ogólnie rzecz biorąc, zrównoważona dieta może również pomóc w leczeniu bólu przewlekłego. Aby uzyskać więcej informacji, zajrzyj do naszej broszury o Zdrowym odżywianiu.

Ćwiczenia fizyczne też mogą odegrać rolę w przypadkach bólu przewlekłego. Jednak proste wskazanie, aby ćwiczyć więcej, nie jest odpowiednie dla każdego – może się okazać, że niektóre ćwiczenia, zwłaszcza te bardziej forsowne i siłowe, mogą pogorszyć ból. Z drugiej strony ćwiczenia mogą wzmocnić mięśnie, wspomóc układ nerwowy i poprawić ogólny stan zdrowia w sposób, który uśmierza ból. Jeśli cierpisz na ból przewlekły i masz problem ze znalezieniem sposobów na bezpieczne ćwiczenia, pomocna może okazać się rozmowa z fizjoterapeutą lub terapeutą zajęciowym. Ćwiczenia w pozycji siedzącej, delikatne i relaksujące rozciąganie oraz ćwiczenia o niskiej intensywności, takie jak spacer czy joga, mogą być świetnym sposobem na budowanie siły bez pogarszania bólu.

Jeśli cierpisz na długi covid lub inne schorzenie powirusowe wywołujące znużenie, ćwiczenia mogą to znużenie pogorszyć. Jeśli ćwiczenia wyraźnie pogarszają znużenie lub ból, nie ma nic złego w ich przerwaniu.

Terapie uzupełniające

Istnieje szereg niemedycznych terapii uzupełniających, które niektórzy ludzie uważają za pomocne w leczeniu bólu przewlekłego. Upewnij się, że osoba, do której udajesz się na terapię, ma stosowne kwalifikacje i że wiesz, do kogo się zgłosić, w razie problemów z pracą tej osoby.
Niektóre terapie uzupełniające, dla których mamy ograniczone dowody sugerujące, że mogą być pomocne, to:

• Akupunktura i akupresura – te tradycyjne praktyki mają na celu przekierowanie energii w organizmie. Ich działanie jest wciąż słabo rozumiane, ale istnieją dowody naukowe sugerujące, że przy umiejętnym stosowaniu mogą one pomóc w leczeniu bólu i skurczów mięśni.
• Aromaterapia – stosowanie olejków zapachowych może pomóc zrelaksować ciało i wpłynąć na to, jak Twój mózg przetwarza informacje. Dowody na skuteczność aromaterapii są bardzo mieszane, ale wiele osób twierdzi, że połączenie aromaterapii i masażu pomaga im się zrelaksować i uśmierza ból.
• Tlenoterapia – oddychanie skoncentrowanym tlenem, szczególnie w warunkach hiperbarycznych (wysokiego ciśnienia), może pomóc w krótkotrwałym pobudzeniu funkcjonowania organizmu. U niektórych osób zmniejsza to odczucia bólowe.
• Terapia masażem – masaż, szczególnie masaż twarzy i rozluźnianie mięśniowo-powięziowe, może pomóc w rozluźnieniu napięcia mięśniowego, które niekiedy wywołuje ból. Może również uwolnić uciśnięte nerwy, co może pogorszyć ból. WAŻNE – masażysta może poprosić Cię o zdjęcie ubrania, aby umożliwić sobie bezpośredni kontakt z Twoją skórą. Pamiętaj, że nie musisz robić niczego, co wywołuje u Ciebie dyskomfort.
• Medytacja i uważność – stosowanie technik pozwalających na zrelaksowanie się oraz uświadomienie sobie i zrozumienie swojego bólu jest skutecznym narzędziem do jego kontrolowania.